پنجه کاسپین

جنگل‌های کاسپین، که گاهی به آنها «جنگل‌های هیرکانی» هم گفته می‌شود، در حاشیه جنوبی دریای کاسپین در ایران و کشورهای دیگر (آذربایجان، ترکمنستان، روسیه، گرجستان) گسترده‌اند.

این جنگل‌ها ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند:

1. تنوع زیستی بسیار بالا:

محل زندگی گونه‌های گیاهی و جانوری که در هیچ جای دیگر دنیا یافت نمی‌شوند.

درختانی مانند بلوط، راش، ممرز و افرا، و گونه‌های کمیاب مانند خرس قهوه‌ای، پلنگ ایرانی و گوزن زرد.

2. جنگل‌های باستانی:

بسیاری از درختان صدها سال قدمت دارند و این جنگل‌ها جزو قدیمی‌ترین اکوسیستم‌های جهان هستند.

برخی از منابع می‌گویند قدمت جنگل‌های هیرکانی به بیش از ۲۵ میلیون سال می‌رسد!

3. نقش اکولوژیکی:

تولید اکسیژن و تثبیت خاک.

کنترل سیلاب‌ها و حفظ منابع آب در حوضه‌های آبریز دریای کاسپین.

زیستگاه مهم پرندگان مهاجر و گونه‌های آبزی در حاشیه دریا.

بخش هیرکانی

از ترکمنستان و آذربایجان در شمال تا شمال ایران، به ویژه استان‌های گیلان، مازندران و گلستان.

ویژگی‌ها:

پوشش گیاهی بسیار متنوع و غنی.

ذخایر ژنتیکی ارزشمند برای کشاورزی و جنگلداری.

بخشی از میراث جهانی یونسکو است.

بخش هیرکانی در واقع همان جنگل‌ها و زیست‌بوم‌های سبز نوار جنوبی دریای کاسپین است که از آستارا تا گلستان کشیده شده‌اند و رابطه‌شان با کاسپین خیلی عمیق و چندلایه است:

۱. نقش بوم‌شناختی (اکولوژیک)

جنگل‌های هیرکانی مثل یک فیلتر طبیعی عمل می‌کنند: جلوی ورود حجم زیادی از رسوبات، خاک و حتی آلاینده‌ها به دریای کاسپین را می‌گیرند.

ریشه‌های این جنگل‌ها فرسایش خاک را کم کرده و مانع گل‌آلود شدن آب‌های ساحلی می‌شوند.

این منطقه مأمن گونه‌هایی است که مستقیماً با اکوسیستم کاسپین در ارتباط‌اند (مثل پرندگان مهاجر، پستانداران ساحلی).

2. نقش آب‌وهوایی

پوشش انبوه هیرکانی رطوبت و اقلیم ویژه حاشیه کاسپین را حفظ می‌کند. اگر این جنگل‌ها از بین بروند، تبخیر سطحی آب کاسپین تغییر می‌کند و حتی بر دمای محلی و سطح آب اثر می‌گذارد.

تعادل بین بارش کوه‌های البرز و تغذیه رودخانه‌های منتهی به کاسپین به‌شدت وابسته به این جنگل‌هاست.

3. نقش حفاظتی در برابر توسعه بی‌رویه

جنگل‌های هیرکانی مثل یک کمربند سبز بین کاسپین و مناطق انسانی عمل می‌کنند. اگر این کمربند از بین برود، فشار ساخت‌وساز و آلودگی مستقیماً به ساحل و خود دریا منتقل می‌شود.

4. اهمیت جهانی

هیرکانی در سال ۲۰۱۹ در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد؛ این باعث شده که حفاظت از آن نه‌فقط مسئله‌ای ملی بلکه بین‌المللی باشد و هرگونه تخریب آن می‌تواند حتی در مذاکرات زیست‌محیطی کاسپین مطرح شود.

https://whc.unesco.org/en/list/1584

🇰🇿 قزاقستان: قزاقستان بیشتر در ساحل شمالی و شمال شرقی دریای کاسپین قرار دارد. در نتیجه، جنگل‌های هیرکانی به قزاقستان نمی‌رسند و ارتباط مستقیم جغرافیایی ندارند. در این منطقه، بیشتر مناطق ساحلی قزاقستان شامل دشت و نیمه‌بیابان است، نه جنگل‌های متراکم هیرکانی.

🇬🇪گرجستان: گرجستان در غرب ایران و در منطقه قفقاز جنوبی قرار دارد. ارتباط هیرکانی با گرجستان بیشتر از نظر اکولوژیک و بیولوژیک است تا جغرافیایی مستقیم. چرا؟ چون گرجستان دارای جنگل‌های گرمسیری و نیمه‌گرمسیری قفقاز است که از نظر گونه‌های گیاهی و جانوری، شباهت‌هایی با بخش غربی جنگل‌های هیرکانی (مثلاً در آذربایجان) دارند. بعضی گونه‌ها و الگوهای زیستی بین این مناطق مشترک است.

🇷🇺روسیه: روسیه بیشتر در ساحل شمالی و شمال غربی دریای کاسپین قرار دارد و مناطق ساحلی‌اش شامل دشت‌ها، تالاب‌ها و استپ‌های قزاقی-کاسپینی است، نه جنگل‌های متراکم هیرکانی. با این حال:

از نظر زیست‌محیطی و اقلیمی، بخشی از کمربند گیاهی و حیات وحش دریای کاسپین در روسیه ادامه پیدا می‌کند. یعنی گونه‌های جانوری و برخی گیاهان مشابه در مناطق جنوبی دلتای ولگا و مناطق شمالی کاسپین روسیه دیده می‌شوند.

به طور خلاصه اگرچه جنگل‌های هیرکانی به‌طور مستقیم در خاک روسیه قرار ندارند، اما از نظر زیستی و اکولوژیکی با جنگل‌های مشابه در شمال قفقاز و مناطق جنوبی روسیه ارتباط دارند. این ارتباط نشان‌دهنده‌ی یک پیوستگی زیستی و اهمیت حفاظت از این اکوسیستم‌ها در سطح منطقه‌ای است.

1. کاهش زادآوری طبیعی: در سال‌های اخیر، زادآوری طبیعی درختان در جنگل‌های هیرکانی به‌شدت کاهش یافته است. مدیرکل منابع طبیعی مازندران اعلام کرده است که بسیاری از عرصه‌های جنگلی شمال در معرض نابودی قرار گرفته‌اند و زادآوری جنگل‌ها به‌شدت کاهش یافته است.

2. نابودی ۵۰ درصد از جنگل‌ها: براساس گزارش‌ها، در ۱۶ سال گذشته، روزانه حدود ۵۰۰ هکتار از سطح جنگل‌های کشور نابود شده است که در مجموع به ۵۰ درصد از جنگل‌های هیرکانی ایران می‌رسد.

3. آتش‌سوزی‌های گسترده: اخیراً آتش‌سوزی‌های گسترده‌ای در مناطق مختلف جنگل‌های هیرکانی، از جمله در منطقه دواب کردکوی و کلاردشت، گزارش شده است که باعث تخریب بخش‌هایی از این جنگل‌ها شده است.

4. تخریب به‌دلیل فعالیت‌های انسانی: ویلاسازی، جاده‌سازی، چرای دام و قطع درختان برای ساخت پارکینگ از جمله عواملی هستند که به تخریب جنگل‌های هیرکانی منجر شده‌اند. به‌عنوان مثال، در یکی از طرح‌های گردشگری مازندران، ۴ هزار درخت و نهال جنگلی برای ساخت پارکینگ نابود شده‌اند.

⚠️ چشم‌انداز آینده

کارشناسان محیط‌زیست هشدار می‌دهند که در صورت ادامه روند کنونی، جنگل‌های هیرکانی تا ۵۰ سال آینده به‌طور کامل نابود خواهند شد. برای جلوگیری از این فاجعه، نیاز به اقدامات فوری و جدی در زمینه حفاظت از این جنگل‌ها، از جمله افزایش اعتبارات حفاظتی، مدیریت پایدار منابع طبیعی و جلوگیری از فعالیت‌های مخرب انسانی، احساس می‌شود.

بخش هیرکانی، ریه‌های سبز شمال ایران و گنجینه‌ی زیستی بی‌نظیر ما، تنها یک جنگل نیست؛ این پل حیات طبیعی، محافظ دریای کاسپین و تضمین آینده‌ی نسل‌های بعد است.

حفاظت از هیرکانی، یعنی حفاظت از نفس‌های کاسپین و حیات ما! 🥲

🇦🇿 آذربایجان: جنگل‌های هیرکانی در مسیر حفاظت و تهدید

در آذربایجان، جنگل‌های هیرکانی در نواحی لنگران و آستارا واقع شده‌اند و به‌تازگی در سپتامبر ۲۰۲۳ به فهرست میراث جهانی یونسکو افزوده شدند. این اقدام، گامی مثبت در جهت حفاظت از این اکوسیستم ارزشمند است. با این حال، همچنان با چالش‌هایی مانند قطع غیرقانونی درختان، شکار غیرمجاز، چرای بی‌رویه دام و توسعه‌های ناپایدار مواجه هستند. به‌ویژه در مناطق مسطح اطراف لنگران، شاهد تخریب گسترده جنگل‌ها بوده‌ایم .

🇹🇲 ترکمنستان: حضور پراکنده و تهدیدات زیست‌محیطی

در ترکمنستان، جنگل‌های هیرکانی به‌صورت پراکنده در نواحی شمالی کشور وجود دارند. این مناطق، به‌ویژه در نوار ساحلی دریای کاسپین و دامنه‌های کوه‌های کوپت‌داغ، از نظر زیستی غنی هستند. با این حال، به دلیل کمبود حفاظت رسمی و فشارهای زیست‌محیطی، این جنگل‌ها در معرض تهدید قرار دارند.

جنگل‌های هیرکانی در کشورهای ایران، آذربایجان و ترکمنستان، به‌عنوان یک اکوسیستم مشترک با ارزش جهانی، نیازمند حفاظت و مدیریت یکپارچه هستند. با توجه به تهدیدات زیست‌محیطی موجود، همکاری‌های منطقه‌ای و تقویت سازوکارهای حفاظتی در این کشورها امری ضروری است.❗️

🇮🇷 ایران

کنوانسیون چارچوبی تهران (۲۰۰۳) در تهران امضا شد؛ نخستین سند منطقه‌ایِ الزام‌آور برای حفاظت از محیط‌زیست دریای کاسپین.

پاکسازی سواحل در مازندران و گیلان با حضور جوامع محلی و سمن‌ها (کارزارهای دوره‌ای «روز پاکسازی ساحل» و برنامه‌های مقابله با زباله‌های دریایی).

پایش و حفاظت فوکِ کاسپینی؛ تدوین و اجرای «برنامه اقدام ملی حفاظت از فوک» (۱۴۰۳/۲۰۲۴) و همکاری پژوهشی با شبکه‌ها و پروژه‌های منطقه‌ای.

کاهش ورودی فاضلاب و پسماند شهری به آبگیرهای جنوبی (طرح‌های تصفیه‌خانه و مدیریت پسماند با اثرگذاری بر تالاب انزلی و رودخانه‌های منتهی به دریا).

دیپلماسی محیط‌زیست و قضایی: مشارکت در نشست وزارتی ژنو (سپتامبر–اکتبر ۲۰۲۳) ذیل کنوانسیون تهران و نشست نمایندگان کشورها درباره جرایم محیط‌زیستی در باکو (آوریل ۲۰۲۴).

🇦🇿 آذربایجان

پایش منظم دریای کاسپین توسط «اداره ملی پایش محیط‌زیست» و اداره پایش جامع وزارت بوم‌شناسی و منابع طبیعی.

پایش‌های میدانی گسترده (۲۰۲۲) با مشارکت متخصصان دولتی و دانشگاهی روی شناور پژوهشی.

میزبانی COP29 (نوامبر ۲۰۲۴، باکو) و برجسته‌کردن بحران افت تراز آب کاسپین در سطح بین‌المللی.

کمپین‌های پاکسازی ساحل و فعالیت سمن‌ها، به‌ویژه در باکو و شبه‌جزیرهٔ آبشوران، همراه با برنامه‌های کاهش آلودگی‌های نفتی تاریخی.

🇷🇺 روسیه

حفاظت از دلتا و تالاب‌های ولگا در استان آستراخان (ذخیره‌گاه دولتی–ذخیره‌گاه زیست‌کره آستراخان) به‌عنوان کانون تنوع زیستی ورودی‌های شمالی کاسپین.

پایش هیدرولوژیک و همکاری‌های علمی فرامرزی (از جمله با ایران و قزاقستان) و اقدام‌های مشترک درباره افت تراز آب و وضعیت فوک کاسپینی.

پروتکل آکتائو (۲۰۱۱) درباره آمادگی/پاسخ به آلودگی نفتی را تصویب و اجرایی کرده است.

🔅مرکز بازپروری فوک‌های کاسپینی در حال حاضر در آکتائو قزاقستان فعال است؛ نه آستراخان.

🇰🇿 قزاقستان

پروتکل «منابع خشکی» (مسکو ۲۰۱۲) را پذیرفته و این پروتکل از ۲۰۲۱ لازم‌الاجرا شده است؛ تمرکز بر کنترل آلودگی‌های ساحلی–شهری به دریا.

مرکز پژوهش و بازپروری فوک کاسپینی در آکتائو و پروژه‌های مشترک پایش جمعیت فوک‌ها (۲۰۱۹–۲۰۲۳ به بعد).

همکاری در پروژه‌های منطقه‌ایِ پشتیبانی‌شده توسط نهادهای بین‌المللی برای پایش آلودگی و برنامه‌ریزی تنوع زیستی (نمونه: طرح «آبی‌سازی کاسپین» با همراهی بانک جهانی/UNOPS).

🇹🇲 ترکمنستان

ذخیره‌گاه دولتی کاسپین (Hazar/Khazar State Nature Reserve) در فهرست موقت میراث جهانی یونسکو ثبت شده است (نه میراثِ ثبت‌شده).

میزبانی نشست‌ها و همایش‌های منطقه‌ای درباره توسعه پایدار/حفاظت از زیست‌بوم‌های ساحلی و تأکید بر تالاب‌ها و پرندگان مهاجر؛ پیشبرد اکوتوریسم پایدار برای کاهش فشار اقتصادی بر دریا.

📊 جمع‌بندی

اقدامات مشترک منطقه‌ای: کنوانسیون تهران (۲۰۰۳)، پروتکل آکتائو ۲۰۱۱ (آلودگی نفتی، لازم‌الاجرا از ۲۰۱۶) و پروتکل مسکو ۲۰۱۲ (منابع خشکی، لازم‌الاجرا از ۲۰۲۱)؛ نشست‌های دوره‌ای وزارتی و قضایی.

تمرکزهای ملی: آلودگی نفتی و پایش سواحل در آذربایجان؛ دلتا/تالاب‌های ولگا در روسیه؛ فوک کاسپینی و مناطق حساس در قزاقستان؛ تالاب‌ها و اکوتوریسم در ترکمنستان؛ فاضلاب شهری، زباله و فوک کاسپینی در ایران. (برای زمینهٔ علمیِ تهدیدها: افت تراز آب کاسپین و مخاطرات برای فوک و زیستگاه‌ها).

چالش مشترک: فاصله میان مصوبات/برنامه‌ها و اجرای مؤثر و پایش مستقل همچنان محسوس است؛ تقویت نهادهای نظارتی، شفافیت داده‌ها و بودجهٔ پایدار ضروری است

🔆بسیاری از این کمپین‌ها بیشتر روی کاغذ مانده‌اند و هنوز به اجرا و نظارت جدی نیاز دارند.

دریایی که زمانی قلب آبی ما بود، حالا زیر سایه‌ی زباله و آلودگی‌های صنعتی نفس‌نفس می‌زند. هر قطره‌ی آبش، هر موجش، داستانی دارد که شاید تاکنون نشنیده‌ایم. اما هنوز فرصت هست، هنوز می‌توانیم دست به کار شویم و این میراث طبیعی را از دست ندهیم.

اگر می‌خواهی بدانی چه چیزی در سکوت کاسپین رخ می‌دهد و چطور می‌توانیم قهرمانان کوچک دریای بزرگ باشیم، این مقاله‌ها را از دست ندهید. 🌿💧

بررسی وضعیت آلودگی میکروبی آب شناگاه ها در سواحل استان گیلان

مواجه با آلودگی و عوامل تخریب زیستگاه ماهیان خاویاری

کاربرد خار باله ماهی اوزون برون

عوامل تهدید کننده تنوع زیستی ماهیان

https://uupload.ir/view/rapid_decline_of_caspian_sea_level_threatens_ecosy_iyhc.pdf/

📄 خلاصه فارسی:

این مقاله یکی از جدی‌ترین و علمی‌ترین هشدارها درباره آینده دریای کاسپین است.

🔑 نکات کلیدی:

شدت بحران: سطح آب دریای کاسپین ممکن است تا پایان قرن ۵ تا ۱۸ متر پایین‌تر برود.

پیامدها:

نابودی تالاب‌ها و دلتای ولگا.

تهدید جدی برای گونه‌های بومی مثل فک کاسپینی و ماهی‌های خاویاری.

به خطر افتادن بنادر، شهرهای ساحلی، و زیرساخت‌های نفت و گاز.

چالش اصلی: برنامه‌های حفاظتی فعلی (مثل مناطق حفاظت‌شده) ثابت هستند، در حالی که با عقب‌نشینی آب، زیستگاه‌ها جابه‌جا می‌شوند.

راهکار پیشنهادی:

1. حفاظت پویا (Dynamic Conservation): ایجاد مناطق حفاظت‌شده‌ای که بتوانند با تغییرات سطح دریا جابه‌جا شوند.

2. همکاری بین‌المللی علمی و سیاسی برای مدیریت تغییرات.

3. نظارت دقیق و یکپارچه بر اکوسیستم‌ها.

4. برنامه‌ریزی برای زیرساخت‌های انعطاف‌پذیر تا بنادر و صنایع با تغییر تراز آب سازگار شوند.

اگر زندگی روزمره فرصت مطالعه از شما گرفته ، کاوشگر می تواند تا حدی خلا مطالعه در زندگی امروز ایرانیان را جبران کند، هر چند که فقدان مطالعه حتما به ما ایرانیان لطمات جبران ناپذیری را خواهد زد. دریای خزر ،دریای مازندران ،دریای کاسپین و چندین اسم کوچک و بزرگ دیگه همه سعی کردند در برهه های زمانی مختلف عظمت و اهمیت بزرگترین دریاچه جهان را نشان بدهند اما واقعا ما چه قدر اهمیت و عظمت این دریاچه را درک کردیم ؟ چه قدر سعی کردیم از پتانسیل های متنوع این پهنه بزرگ آبی استفاده کنیم؟ با ما همراه باشید و در این برنامه از کاوشگر درباره اکوسیستم دریای کاسپین بشنوید.

https://shenoto.com/album/podcast/2978/%D8%A7%DA%A9%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85-%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D8%B2%D8%B1

❌️متأسفانه در صفحه رسمی اپیزود «اکوسیستم دریای خزر» در سایت شنوتو، تنها عبارت مبهم «۹ سال پیش» درج شده و هیچ تاریخ دقیق (روز، ماه یا سال شمسی/میلادی) در آن ذکر نشده است .

عارفه موسوی‌ _ غرق شدگان به اندازه تلفات یک زلزله بزرگ

محسن رسولی _ بهره برداری صفر درصدی از ذخایر نفت و گاز دریای کاسپین

نازنین علیدادیانی _ میشه دریا را ببرم شهرمون

در ساحل آرام دریای کاسپین، جایی که موج‌ها با آسمان هم‌نوا می‌شوند، پنج کشور چون انگشتان یک دست کنار هم ایستاده‌اند: ایران، ترکمنستان، قزاقستان، آذربایجان و روسیه. هر یک، نماینده‌ای از پنج «جاه» — کوه، باد، نور، یخ و آتش — که در رویایی مشترک برای نجات قلب تپنده منطقه، کاسپین، متحد می‌شوند.

نام «کاسپین» از قوم باستانی کاسپی، ساکنان سواحل جنوب‌غربی در سده‌های پیش از میلاد، ریشه گرفته است. هرودوت این نام را جاودانه کرد، هرچند در ایران، «خزر» از قوم خزر قرون وسطی نیز آشناست. اما امروز، این دریا زیر فشار تغییرات اقلیمی و آلودگی نفس‌های کم‌جانی می‌کشد.

پنج جوان در شبکه‌های اجتماعی پیامی مشترک می‌یابند: کاسپین در خطر است. آن‌ها در جلسات مجازی پرشور گرد هم می‌آیند و «پنجه‌کاسپین» را می‌سازند، اتحادی برای احیای دریا و گونه‌هایش. در این گزارش، اطلاعات ایران با جزئیات کامل‌تر و دقیق‌تر ارائه شده تا بر اهمیت نقش کشورمان تأکید شود.

✨ شست - جاه کوه (ایران)

آرش، مهندس محیط زیست از آمل، با الهام از البرز و دماوند، قلب کمپین را روشن می‌کند. او کاهش ۱.۸ متری سطح آب کاسپین (۱۹۹۵-۲۰۲۵) را به افزایش دمای سطح دریا (۱.۱ درجه سانتی‌گراد، ۱۹۹۲-۲۰۲۲)، تبخیر بالا (۱۰۳ کیلومتر مکعب افزایش)، کاهش بارش (۹۰ کیلومتر مکعب کاهش)، و برداشت ۳۵٪ از سفیدرود نسبت می‌دهد.

ایران سالانه ۲,۰۰۰ تن زباله پلاستیکی

(۱۶.۷٪ از ۱۲,۰۰۰ تن: ۸۰۰ تن کیسه، ۶۰۰ تن بطری، ۴۰۰ تن میکروپلاستیک لاستیک و منسوجات، ۲۰۰ تن تور ماهیگیری)

۱۵۰,۰۰۰ تن آلودگی نفتی

(۱۰٪ از ۱.۵ میلیون تن، از سکوهای فراساحلی بندر انزلی و نوشهر)

و ۲۵,۰۰۰ تن شیمیایی

(۱۰٪ از ۲۵۰,۰۰۰ تن: ۱۵,۰۰۰ تن نیترات کشاورزی، ۸,۰۰۰ تن فسفات، ۲,۰۰۰ تن فلزات سنگین از فاضلاب صنعتی)

وارد کاسپین می‌کند. آرش با آموزش بازیافت و احیای تالاب انزلی، گونه‌های در خطر را نجات می‌دهد.

✨ سبابه - جاه باد (ترکمنستان)

آینا، زیست‌شناس از عشق‌آباد، سواحل را از ۱,۵۰۰ تن پلاستیک (۱۲.۵٪: بطری، تور ماهیگیری)، ۴۵۰,۰۰۰ تن آلودگی نفتی (۳۰٪، میدان‌های ترکمن‌باشی)، و ۱۲,۵۰۰ تن شیمیایی (۵٪: نیترات) پاک‌سازی می‌کند. او توربین‌های بادی را برای انرژی پایدار به روستاها می‌آورد.

✨ میانی - جاه نور (قزاقستان)

آسل، فعال محیط زیست از آکتائو، آبیاری قطره‌ای را آموزش می‌دهد که مصرف آب را ۵۰٪ کاهش می‌دهد و اورال (۱,۲۰۰ تن پلاستیک، ۱۰٪: بسته‌بندی؛ ۳۰۰,۰۰۰ تن نفتی، ۲۰٪؛ ۱۲,۵۰۰ تن شیمیایی، ۵٪: فسفات) را احیا می‌کند.

✨ انگشتری - جاه یخ (روسیه)

ایوان، دانشجوی محیط زیست از آستاراخان، ۵,۰۰۰ تن پلاستیک (۴۱.۷٪: تور ماهیگیری، کیسه)، ۳۷۵,۰۰۰ تن آلودگی نفتی (۲۵٪، سکوهای دریایی)، ۱۵۰,۰۰۰ تن شیمیایی (۶۰٪: نیترات، فسفات، سرب)، و کمتر از ۰.۱ تن رادیواکتیو (پسماند نیروگاه‌های ولگا) را مهار می‌کند.

✨ انگشت کوچک - جاه آتش (آذربایجان)

ائلمان، روزنامه‌نگار از باکو، ۳,۰۰۰ تن پلاستیک (۲۵٪: بطری، میکروپلاستیک)، ۶۷۵,۰۰۰ تن آلودگی نفتی (۴۵٪، چاه‌های باکو)، و ۵۰,۰۰۰ تن شیمیایی (۲۰٪: نیترات، فلزات سنگین) را افشا می‌کند. او کاهش ۹۰٪ فوک‌های کاسپین را نشان می‌دهد.

کاهش سطح آب: ۱.۸ متر (۱۹۹۵-۲۰۲۵)، تراز منفی ۲۸.۹۹ متر در ۲۰۲۳، پیش‌بینی ۴-۹ متر تا ۲۰۵۰ (IPCC).

افزایش دما: ۱.۱ درجه سانتی‌گراد (۱۹۹۲-۲۰۲۲)، تبخیر ۱۰۳ کیلومتر مکعب افزایش.

کاهش بارش: ۹۰ کیلومتر مکعب کاهش (۱۹۹۲-۲۰۲۲).

پیامدها: پسروی ۱۰۰ متری میانکاله، کاهش ۳۵٪ ظرفیت بنادر، از دست رفتن ۲۵,۰۰۰ شغل ماهیگیری.

📌بررسی عوامل جوی تاثیرگذار در نوسانات سطح تراز آب

کاسپین زیستگاه ۸۵۶ گونه جانوری و ۵۱۲ گونه گیاهی است. تعداد کل گونه‌ها مجموع گونه‌های زنده و منقرض‌شده است؛ گونه‌های در خطر انقراض از زنده‌ها هستند.

ماهیان (۱۲۳ گونه):

زنده: ۱۲۲ گونه (۹۹.۲٪، شامل فیل‌ماهی، تاسماهی ایرانی، ماهی سفید، کیلکا، سوف، کپور، کلمه، کفال).

منقرض: ۱ گونه (۰.۸٪، استورژن شیپ، دهه ۱۹۹۰).

در خطر: ۷ گونه (۵.۷٪، شامل فیل‌ماهی، تاسماهی ایرانی و روسی، سوروگا، سوف ماهی، ماهی آزاد، دراکول).

💠پرورش ماهی در قفس

آمار جمعیتی در خطر:

فیل‌ماهی (بلوگا): اوایل قرن بیستم: ~۵۰۰,۰۰۰؛ ۲۰۲۵: ~۵۰,۰۰۰ (کاهش ۹۰٪، صید، آلودگی).

تاسماهی ایرانی: اوایل قرن بیستم: ~۳۰۰,۰۰۰؛ ۲۰۲۵: ~۳۰,۰۰۰ (کاهش ۹۰٪).

تاسماهی روسی: اوایل قرن بیستم: ~۴۰۰,۰۰۰؛ ۲۰۲۵: ~۴۰,۰۰۰ (کاهش ۹۰٪).

📌ماده زایی مصنوعی در تاسماهیان

سوروگا: اوایل قرن بیستم: ~۶۰۰,۰۰۰؛ ۲۰۲۵: ~۶۰,۰۰۰ (کاهش ۹۰٪).

پستانداران (۱ گونه):

زنده: ۱ گونه (۱۰۰٪، فوک کاسپین).

منقرض: ۰ گونه (۰٪).

در خطر: ۱ گونه (۱۰۰٪، فوک کاسپین).

آمار جمعیتی: اوایل قرن بیستم: ~۱.۲ میلیون؛ ۲۰۱۶: ~۷۰,۰۰۰؛ ۲۰۲۵: ~۶۸,۰۰۰ (کاهش ۹۴.۳٪، صید، آلودگی).

بی‌مهرگان (۴۳۲ گونه):

زنده: ۴۳۲ گونه (۱۰۰٪، شامل اسفنج‌ها، سخت‌پوستان، نرم‌تنان، شانه‌دار مهاجم Mnemiopsis leidyi).

منقرض: ۰ گونه (۰٪).

در خطر: ۵ گونه (۱.۲٪، برخی سخت‌پوستان و نرم‌تنان).

آمار جمعیتی در خطر: داده‌های تاریخی محدود؛ ۲۰۲۵: میگوهای بومی ۵۰٪ کاهش (شانه‌دار مهاجم).

پرندگان (۲۹۰ گونه):

زنده: ۲۹۰ گونه (۱۰۰٪، شامل پلیکان سفید، فلامینگو، باکلان بزرگ، حواصیل خاکستری).

منقرض: ۰ گونه (۰٪).

در خطر: ۶ گونه (۲.۱٪، شامل عقاب دریایی دم‌سفید، درنای سیبری، اردک سرحنایی).

آمار جمعیتی در خطر:

عقاب دریایی دم‌سفید: اوایل قرن بیستم: ~۱۰,۰۰۰ جفت؛ ۲۰۲۵: ~۵۰۰ جفت (کاهش ۹۵٪).

درنای سیبری: اوایل قرن بیستم: ~۵,۰۰۰؛ ۲۰۲۵: ~۲۰۰ (کاهش ۹۶٪).

اردک سرحنایی: اوایل قرن بیستم: ~۵۰,۰۰۰؛ ۲۰۲۵: ~۲,۰۰۰ (کاهش ۹۶٪).

گیاهان (۵۱۲ گونه):

گیاهان عالی (۱۲ گونه):

زنده: ۱۲ گونه (۱۰۰٪، شامل نیلوفر آبی، علف دریایی، تاماریکس، سالیکورنیا).

منقرض: ۰ گونه (۰٪).

در خطر: ۲ گونه (۱۶.۷٪، نیلوفر آبی، سالیکورنیا).

آمار جمعیتی در خطر: نیلوفر آبی و سالیکورنیا در تالاب‌های ایران (انزلی، میانکاله) از دهه ۱۹۲۰ (پوشش ۳۰٪ تالاب‌ها) به ۲۰۲۵ (پوشش ۵٪) کاهش یافته (کاهش ۸۳٪).

جلبک‌ها (۵۰۰ گونه):

زنده: ۵۰۰ گونه (۱۰۰٪، شامل سیانوباکتری‌ها، کلروفیتا، جلبک قهوه‌ای).

منقرض: ۰ گونه (۰٪).

در خطر: ۲ گونه (۰.۴٪، برخی سیانوفیتا و کلروفیتا).

آمار جمعیتی در خطر: شکوفایی جلبکی سیانوباکتری‌ها در سواحل ایران ۲۰٪ افزایش (آلودگی).

🇮🇷ایران (۴): آشوراده (زیستگاه پرندگان مهاجر، در خطر پسروی)، میانکاله (شبه‌جزیره، پناهگاه حیات وحش، پسروی ۱۰۰ متر)، جزیره کوچک خلیج گرگان (در حال غرق شدن)، سارا (کوچک، زیستگاه پرندگان).

🇦🇿آذربایجان (۳۱): پیراللهی، چیلوف، نفت‌داشلاری، زنبیل، خزر، داش‌زیریا، قوم، بویوک‌زیریا، کوچک‌زیریا، قاراسو، تازا، سانقاچال، سارا، خیلی، ژیلوی، کورا، اوختی، بوللا، قوم‌تپه، چیق، چیق‌تپه، دووزال، یئددی، آلتین، گوموش، داشلی، داشی‌یلان، کیچیک، قوش‌تپه، گوزلو، سوقولو.

🇷🇺روسیه (۶): چچن، تیولنی، مورویووی، نرگین، مالایا زیمنایا، بولشوی زیمنایا.

🇰🇿قزاقستان (۸): تیوبی-کاراگان، دوامبای، کومباش، کزلتاش، کونه، ژیلوی، اوگورچین، آلتین.

🇹🇲ترکمنستان (۳): اوگورچین، داغادا، کمشک.

🇮🇷ایران (۸): انزلی (۴,۴۰۰ هکتار، ۴۰٪ کاهش مساحت از ۱۹۸۰، آلودگی فاضلاب شهری)، میانکاله (۶۸,۸۰۰ هکتار، پسروی ۱۰۰ متر)، گمیشان (۱۲,۰۰۰ هکتار، کاهش ۳۰٪ پوشش گیاهی)، آلاگل (۲,۵۰۰ هکتار، شوری بالا)، آجی‌گل (۳,۲۰۰ هکتار، خشک شدن ۲۰٪)، آلماگل (۴,۵۰۰ هکتار، کاهش ۲۵٪ آب)، آب‌بندان‌های فریدونکنار (۵,۴۰۰ هکتار، آلودگی کشاورزی)، بندر کیاشهر و دهانه سفیدرود (۱,۲۰۰ هکتار، فاضلاب صنعتی).

🇷🇺روسیه (۱): دلتای ولگا.

🇰🇿قزاقستان (۱): کایراکوم.

🇹🇲ترکمنستان (۲): قره‌بوغاز، حسن‌قلی.

کل ورودی آب کاسپین حدود ۳۱۰ کیلومتر مکعب در سال است.

🇮🇷ایران:

سفیدرود: ۴ کیلومتر مکعب/سال (سهم ۱.۳٪ از کل ورودی آب کاسپین، ۶۵٪ به دریا می‌رسد)، آلودگی: ۱,۲۰۰ تن پلاستیک (۶۰٪ از پلاستیک ایران: ۵۰۰ تن کیسه، ۴۰۰ تن بطری، ۳۰۰ تن میکروپلاستیک)، ۱۰,۰۰۰ تن شیمیایی (نیترات کشاورزی از کشت برنج، فاضلاب رشت و لاهیجان).

اترک: ۰.۸۵ کیلومتر مکعب/سال (سهم ۰.۳٪، ۵۰٪ به دریا می‌رسد)، آلودگی: ۳۰۰ تن پلاستیک (۱۵٪: کیسه و بطری از گنبدکاووس)، ۵,۰۰۰ تن شیمیایی (نیترات کشاورزی).

گرگان‌رود: ۰.۳ کیلومتر مکعب/سال (سهم ۰.۱٪، ۵۵٪ به دریا می‌رسد)، آلودگی: ۲۰۰ تن پلاستیک (۱۰٪: کیسه، میکروپلاستیک)، ۳,۰۰۰ تن شیمیایی (فاضلاب گرگان).

چالوس: ۰.۲ کیلومتر مکعب/سال (سهم ۰.۰۷٪، ۷۰٪ به دریا می‌رسد)، آلودگی: ۱۰۰ تن پلاستیک (۵٪: بطری، تور ماهیگیری)، ۲,۰۰۰ تن شیمیایی (فاضلاب شهری).

هراز: ۰.۳۵ کیلومتر مکعب/سال (سهم ۰.۱٪، ۶۰٪ به دریا می‌رسد)، آلودگی: ۱۵۰ تن پلاستیک (۷.۵٪: کیسه، بطری از آمل)، ۳,۵۰۰ تن شیمیایی (نیترات، فاضلاب صنعتی).

تجن: ۰.۲ کیلومتر مکعب/سال (سهم ۰.۰۷٪، ۶۵٪ به دریا می‌رسد)، آلودگی: ۵۰ تن پلاستیک (۲.۵٪: بطری)، ۱,۵۰۰ تن شیمیایی (فاضلاب ساری).

ارس (آراز): ۴.۵ کیلومتر مکعب/سال (سهم ۱.۴٪، ۴۵٪ به دریا می‌رسد، مشترک با آذربایجان)، آلودگی: ۲۰۰ تن پلاستیک (۱۰٪: کیسه، بطری از اردبیل و پارس‌آباد)، ۵,۰۰۰ تن شیمیایی (نیترات، فلزات سنگین از فاضلاب صنعتی).

🇷🇺روسیه:

ولگا: ۲۰۷ کیلومتر مکعب/سال (سهم ۸۰٪، ۶۰٪ به دریا می‌رسد).

تره‌ک: ۶.۷ کیلومتر مکعب/سال (سهم ۲٪، ۷۰٪ به دریا می‌رسد).

سولاک: ۴ کیلومتر مکعب/سال (سهم ۱.۳٪، ۶۵٪ به دریا می‌رسد).

🇰🇿قزاقستان:

اورال: ۸.۱ کیلومتر مکعب/سال (سهم ۲.۶٪، ۶۰٪ به دریا می‌رسد).

امبا: ۰.۵ کیلومتر مکعب/سال (سهم ۰.۲٪، ۵۵٪ به دریا می‌رسد).

🇦🇿آذربایجان:

کورا: ۱۳ کیلومتر مکعب/سال (سهم ۴.۲٪، ۵۰٪ به دریا می‌رسد).

ارس (آراز): همان بالا (مشترک با ایران).

🇹🇲ترکمنستان:

اترک (مشترک): ۰.۸۵ کیلومتر مکعب/سال (سهم ۰.۳٪، ۵۰٪ به دریا می‌رسد).