🇮🇷 ایران
کنوانسیون چارچوبی تهران (۲۰۰۳) در تهران امضا شد؛ نخستین سند منطقه‌ایِ الزام‌آور برای حفاظت از محیط‌زیست دریای کاسپین.
پاکسازی سواحل در مازندران و گیلان با حضور جوامع محلی و سمن‌ها (کارزارهای دوره‌ای «روز پاکسازی ساحل» و برنامه‌های مقابله با زباله‌های دریایی).
پایش و حفاظت فوکِ کاسپینی؛ تدوین و اجرای «برنامه اقدام ملی حفاظت از فوک» (۱۴۰۳/۲۰۲۴) و همکاری پژوهشی با شبکه‌ها و پروژه‌های منطقه‌ای.
کاهش ورودی فاضلاب و پسماند شهری به آبگیرهای جنوبی (طرح‌های تصفیه‌خانه و مدیریت پسماند با اثرگذاری بر تالاب انزلی و رودخانه‌های منتهی به دریا).
دیپلماسی محیط‌زیست و قضایی: مشارکت در نشست وزارتی ژنو (سپتامبر–اکتبر ۲۰۲۳) ذیل کنوانسیون تهران و نشست نمایندگان کشورها درباره جرایم محیط‌زیستی در باکو (آوریل ۲۰۲۴).
🇦🇿 آذربایجان
پایش منظم دریای کاسپین توسط «اداره ملی پایش محیط‌زیست» و اداره پایش جامع وزارت بوم‌شناسی و منابع طبیعی.
پایش‌های میدانی گسترده (۲۰۲۲) با مشارکت متخصصان دولتی و دانشگاهی روی شناور پژوهشی.
میزبانی COP29 (نوامبر ۲۰۲۴، باکو) و برجسته‌کردن بحران افت تراز آب کاسپین در سطح بین‌المللی.
کمپین‌های پاکسازی ساحل و فعالیت سمن‌ها، به‌ویژه در باکو و شبه‌جزیرهٔ آبشوران، همراه با برنامه‌های کاهش آلودگی‌های نفتی تاریخی.
🇷🇺 روسیه
حفاظت از دلتا و تالاب‌های ولگا در استان آستراخان (ذخیره‌گاه دولتی–ذخیره‌گاه زیست‌کره آستراخان) به‌عنوان کانون تنوع زیستی ورودی‌های شمالی کاسپین.
پایش هیدرولوژیک و همکاری‌های علمی فرامرزی (از جمله با ایران و قزاقستان) و اقدام‌های مشترک درباره افت تراز آب و وضعیت فوک کاسپینی.
پروتکل آکتائو (۲۰۱۱) درباره آمادگی/پاسخ به آلودگی نفتی را تصویب و اجرایی کرده است.
🔅مرکز بازپروری فوک‌های کاسپینی در حال حاضر در آکتائو قزاقستان فعال است؛ نه آستراخان.
🇰🇿 قزاقستان
پروتکل «منابع خشکی» (مسکو ۲۰۱۲) را پذیرفته و این پروتکل از ۲۰۲۱ لازم‌الاجرا شده است؛ تمرکز بر کنترل آلودگی‌های ساحلی–شهری به دریا.
مرکز پژوهش و بازپروری فوک کاسپینی در آکتائو و پروژه‌های مشترک پایش جمعیت فوک‌ها (۲۰۱۹–۲۰۲۳ به بعد).
همکاری در پروژه‌های منطقه‌ایِ پشتیبانی‌شده توسط نهادهای بین‌المللی برای پایش آلودگی و برنامه‌ریزی تنوع زیستی (نمونه: طرح «آبی‌سازی کاسپین» با همراهی بانک جهانی/UNOPS).
🇹🇲 ترکمنستان
ذخیره‌گاه دولتی کاسپین (Hazar/Khazar State Nature Reserve) در فهرست موقت میراث جهانی یونسکو ثبت شده است (نه میراثِ ثبت‌شده).
میزبانی نشست‌ها و همایش‌های منطقه‌ای درباره توسعه پایدار/حفاظت از زیست‌بوم‌های ساحلی و تأکید بر تالاب‌ها و پرندگان مهاجر؛ پیشبرد اکوتوریسم پایدار برای کاهش فشار اقتصادی بر دریا.
📊 جمع‌بندی
اقدامات مشترک منطقه‌ای: کنوانسیون تهران (۲۰۰۳)، پروتکل آکتائو ۲۰۱۱ (آلودگی نفتی، لازم‌الاجرا از ۲۰۱۶) و پروتکل مسکو ۲۰۱۲ (منابع خشکی، لازم‌الاجرا از ۲۰۲۱)؛ نشست‌های دوره‌ای وزارتی و قضایی.
تمرکزهای ملی: آلودگی نفتی و پایش سواحل در آذربایجان؛ دلتا/تالاب‌های ولگا در روسیه؛ فوک کاسپینی و مناطق حساس در قزاقستان؛ تالاب‌ها و اکوتوریسم در ترکمنستان؛ فاضلاب شهری، زباله و فوک کاسپینی در ایران. (برای زمینهٔ علمیِ تهدیدها: افت تراز آب کاسپین و مخاطرات برای فوک و زیستگاه‌ها).
چالش مشترک: فاصله میان مصوبات/برنامه‌ها و اجرای مؤثر و پایش مستقل همچنان محسوس است؛ تقویت نهادهای نظارتی، شفافیت داده‌ها و بودجهٔ پایدار ضروری است
🔆بسیاری از این کمپین‌ها بیشتر روی کاغذ مانده‌اند و هنوز به اجرا و نظارت جدی نیاز دارند.
برچسب‌ها: The Five Shores Alliance , اتحاد پنج ساحل , Caspian Guardians , حافظان کاسپین
